Làm nghiên cứu sinh tại Thụy Điển

Ở Thuỵ Điển, sinh viên PhD hay còn gọi là nghiên cứu sinh là một công việc chứ không phải là một chương trình học.

‌Thu nhập và phúc lợi

Học PhD ở Thuỵ Điển là miễn phí. Sinh viên PhD còn được nhận lương trong mức trung bình so với mặt bằng chung của xã hội. Đây là thu nhập có chịu thuế, và do đó đương nhiên là đi kèm với các phúc lợi như nghỉ phép 100% lương (28-35 ngày/năm), nghỉ ốm có lương, lương hưu. Tuy nhiên, lương nhận được khá khác nhau giữa các trường. Ví dụ [1], ở viện Karolinska, mức lương của PhD là từ 26 300 SEK đến 28 300 SEK/tháng (2018). Tuy nhiên con số này ở ĐH KTH là từ 29 200 SEK đến 34 000 SEK/tháng (2017). Ngay cả ở cùng một trường Đại học, mức lương cũng có thể khác nhau giữa các ngành khác nhau (ví dụ PhD kỹ thuật có thể cao hơn vài ngàn so với PhD kinh tế/xã hội). SACO (Swedish Academics Central Organization) báo cáo trung vị mức lương này năm 2016 là 27 900 SEK/tháng. Lương này sẽ bắt đầu từ ngày bạn bắt đầu làm việc tại trường, kể cả lúc đó bạn chưa tham gia vào nghiên cứu/giảng dạy, chỉ học bình thường như sinh viên Master. Để so sánh với mức chi tiêu, mức sống của 1 người (dựa theo mức chứng minh tài chính) là khoảng 4 500 SEK/tháng. Như vậy, với mức lương trên sau thuế, một người đi làm PhD hoàn toàn có thể nuôi một gia đình 2 đứa trẻ con.

Môi trường làm việc ở Bắc Âu là tốt nhất thế giới [2]. Có thể liệt kê một vài điểm nổi bật như: trường sẽ hỗ trợ tiền tập gym/yoga/bơi/thể thao… (preventative healthcare allowance); trợ cấp khá hào phóng về các thiết bị làm việc cá nhân (laptop, điện thoại, tai nghe…); khi sinh con, bố mẹ có quyền được nghỉ tổng cộng 480 ngày (~16 tháng) có lương; y tế và giáo dục miễn phí cho cả gia đình.

Ngoài việc được công nhận như một người có việc (employed) như các ngành nghề khác, bạn vẫn được nhận các lợi ích như sinh viên. Điều ngày nghĩa là bạn cắt giảm được rất nhiều chi phí vì rất nhiều dịch vụ/sản phẩm có ưu đãi cho sinh viên, ví dụ như vé máy bay, phương tiện công cộng (tàu, xe buýt), bảo hiểm, dịch vụ ngân hàng (miễn phí cho SV), rất nhiều ưu đãi khác từ thẻ sinh viên Mecenat/Studentkortet (nhiều khi có thể lên đến 30%-50% off). Mức thuế của sinh viên PhD cũng được ưu đãi hơn so với người đi làm. Sinh viên PhD tự quản lý thời gian của mình và không bắt buộc phải làm đủ giờ hành chính (miễn là làm đủ việc đã thoả thuận với Giáo sư).

Môi trường học thuật

Thuỵ Điển sở hữu một số trường đại học nằm trong top 100 thế giới (Uppsala Uni., Karolinska Institute, Lund Uni.), và nhiều trường đại học danh tiếng khác (KTH, Stockholm Uni.). Hầu hết các trường khá lâu đời (VD Uppsala Uni. thành lập năm 1477) với bề dày lịch sử nghiên cứu và đóng góp nhiều cho nền khoa học kỹ thuật thế giới. Người Thuỵ Điển hướng đến làm khoa học gắn với ứng dụng cho công nghiệp (có thể đóng gói sản phẩm). Môi trường nghiên cứu ở đây rất mở, khuyến khích sáng tạo và luôn cập nhật với những tiến bộ mới nhất (do các quỹ dành cho nghiên cứu rất dồi dào).

Làm PhD thì làm những gì?  Có lẽ Thuỵ Điển là một trong những môi trường ít căng thẳng nhất để làm PhD. Bạn không có yêu cầu cụ thể về đầu ra (số lượng bài báo, hội nghị, dự án). Mục tiêu hàng năm được thoả thuận giữa bạn và Giáo sư hướng dẫn thông qua một bản kế hoạch học tập (PhD study plan), và thường là cũng không có vấn đề gì nếu bạn không hoàn thành. Cá nhân mình cảm thấy cách này làm cho mình làm việc hiệu quả hơn, dám thử cái mới và dành nhiều thời gian để trau dồi bản thân nhiều hơn. Nhưng đây cũng có thể là một nguy cơ lớn nếu bạn quản lý thời gian không tốt. Đầu ra không chất lượng có ảnh hưởng lớn đến con đường học thuật và sự nghiệp sau này của chính bạn. Công việc chính của sinh viên PhD gồm có 3 phần (đối với các ngành kỹ thuật, có thể khác với ngành khác): nghiên cứu theo dự án của Giáo sư (mục tiêu: bài báo), giảng dạy (20% thời gian PhD, đối tượng sinh viên Bachelor/Master), học các khoá dành riêng cho sinh viên PhD (yêu cầu 40-150 tín chỉ, một môn từ 2 đến 15 tín chỉ). Thời gian PhD khoảng 4 năm (nếu không có giảng dạy), và 5 năm (nếu có giảng dạy).

Xét cho cùng, làm PhD vẫn là một công việc nặng nhọc, đòi hỏi nhiều thời gian, công sức, trí tuệ. Bạn nên cân nhắc kỹ càng trước khi bắt đầu. Ví dụ nếu mục tiêu của bạn là kiếm tiền thì làm ở các công ty (Thuỵ Điển) sẽ tốt hơn nhiều.

Mang theo gia đình?

Người Thuỵ Điển rất coi trọng cuộc sống cá nhân và gia đình. Điều đó nghĩa là nếu bạn làm việc ở đây thì họ cũng sẽ coi trọng gia đình bạn. Khi bạn làm PhD ở đây thì gia đình (vợ/chồng và con) được cấp visa để đi theo cùng và được hưởng nhiều phúc lợi xã hội. Phúc lợi lớn nhất có lẽ là, như mình đã đề cập, được hưởng các dịch vụ giáo dục và y tế miễn phí. Ví dụ, như nếu vợ/chồng đi theo chồng/vợ, thì người vợ có thể học các chương trình Bachelor/Master hoàn toàn miễn phí. Nếu cả 2 người đã có thẻ định cư vĩnh viễn, thì người vợ/chồng còn được trợ cấp thêm (CSN) 2 000 – 5 000 SEK/tháng. Nuôi con ở Thuỵ Điển, bố mẹ cũng được trợ cấp tài chính.

Visa cấp cho cả gia đình là visa Schengen. Vì vậy nên bạn có thể đi du lịch 22 nước Schengen (Pháp, Đức, Bỉ, Hà Lan, Thuỵ Sĩ, …) không cần xin visa.

Cơ hội định cư vĩnh viễn

Sau 4 năm, theo luật sinh viên PhD sẽ có thẻ định cư vĩnh viễn (bạn có thể gọi là thẻ xanh giống như ở Mỹ). DuHocSinh.SE sẽ viết về chủ đề này ở một bài khác. Có một ngoại lệ cho trẻ con, đó là kể cả nếu vợ chồng chưa có quốc tịch Thuỵ Điển, nếu con của họ sinh ra tại Thuỵ Điển thì sau 3 năm đứa trẻ sẽ được cấp quốc tịch Thuỵ Điển.

Quy trình nộp hồ sơ ứng tuyển các vị trí nghiên cứu sinh

Khác với nhiều nước khác, ở Thuỵ Điển không có thời gian cụ thể cho việc tuyển nghiên cứu sinh. Các vị trí được đăng lên giống như tuyển dụng việc làm bình thường. Bạn có thể tra cứu các vị trí đang được mở ở những đường link sau đây:

1. https://academicpositions.com/find-jobs?positions[0]=phd&locations[0]=europe&locations[1]=sweden
2. https://scholarshipdb.net/scholarships-in-Sweden/Category-Scholarship/Program-PhD

Khi nộp hồ sơ, bạn sẽ được dẫn đến trang Varbi. Bạn cần điền hồ sơ và các thông tin trường/giáo sư yêu cầu. Theo nhiều ý kiến, bạn nên liên lạc trước với giáo sư để hỏi thêm về công việc cũng như tạo trước mối quan hệ. Nếu bạn rất thích một giáo sư nào đó thì hãy chủ động liên hệ ngay cả khi còn chưa có tin tuyển dụng nhé.

Nguồn tham khảo

[1] The Local, “Why you should do a PhD in Sweden“, https://www.thelocal.se/20180417/why-you-should-do-a-phd-in-sweden-university-doctoral
[2] Internations, “Top 10 Countries with a Great Work-Life Balance”, https://www.internations.org/magazine/top-10-countries-with-a-great-work-life-balance-39439

Nội dung của trang này có sử dụng tư liệu của tác giả Đào Tuấn Anh (cũng là tác giả của nội dung này) từng chia sẻ trên trang Opportunity Hunting.